Filmy psychologiczne mają wielu koneserów. W Polsce cieszą się coraz większa popularnością i uznaniem. I w sumie nie ma w tym nic dziwnego, bo to dobre kino skłaniające do refleksji. Porusza zwykle trudne tematy, odwołując się do przeżyć ludzkich i skomplikowanych relacji międzyludzkich. Filmy tego gatunku pokazują nam świat poprzez pryzmat psychiki głównego bohatera. Wysuwają często na pierwszy plan różnego typu problemy czy też zaburzenia psychiczne.
Niewątpliwą zaletą filmów tego gatunku jest to, że często po ich obejrzeniu stajemy się nieco innymi osobami. Dzięki nim dostrzegamy rzeczy, których nie widzieliśmy przedtem albo nie chcieliśmy ich zobaczyć. Potrafią wiele wnieść do naszego życia, zmieniając je na lepsze i wzbogacając o cenne przemyślenia. Pozwalają na nowo spojrzeć na siebie i otaczający nas świat. Ponadto filmy z tego gatunku mogą być różnie odbierane i interpretowane. Z pozoru jednoznaczne przekazy nie muszą takie być. Każdy w filmie może dostrzec coś innego.
Otaczający nas świat i prawa nim rządzące połączone z zawiłą ludzką psychiką dają nieograniczone ilości filmowych scenariuszy.
Dobry film, niezależnie od gatunku, to taki, który zapada na zawsze w pamięć. Zwykle są to filmy, które z jakiś powodów nami wstrząsnęły, czy też zachwyciły np. mistrzowską grą aktorską lub świetnym scenariuszem. Godnych polecenia filmów psychologicznych jest tak na prawdę bardzo wiele. W Internecie można znaleźć liczne zestawienie filmów z różnych gatunków najbardziej popularnych i polecanych. Są tworzone na podstawie rankingów i subiektywnych ocen. Nawet filmy uznawane przez większość za mistrzowskie nie wszystkim będą się podobać.
Poniżej przedstawiona jest lista 10 wartych obejrzenia filmów psychologicznych. Dobór tytułów został dokonany według subiektywnej oceny. Na liście znajdują się zarówno klasyki sprzed lat, jak również godne uwagi filmy z lat 90. XX wieku oraz współczesne dzieła. Poruszają różne zagadnienie i skłaniają do refleksji. Filmy wyróżniają się również pod względem gry aktorskiej i niebanalnych scenariuszy.
Klasyki psychologiczne sprzed lat
1) "Zabić Drozda" (1962)
Obsada: Gregory Peck, Mary Badham, Brock Peters, Frank Overton, Robert Duvall, Rosemary Murphy, Paul Fix.
Reżyseria: Robert Mulligan
Scenariusz: Horton Foote
Nagrodzony 3 Oskarami kultowy film Roberta Mulligana jest niezwykłą lekcją życia, mówiącą o nienawiści, tolerancji, godności ludzkiej, ale także o miłości, przyjaźni i dojrzewaniu. Jest to adaptacja wyróżnionej nagrodą Pulitzera autobiograficznej powieści Harper Lee, opowiadającą o białym prawniku Atticusie Finchu (Gregory Peck) z małego miasteczka Maycomb, który zostaje obrońcą z urzędu czarnoskórego mężczyzny Toma Robinsona (Brock Peters) niesłusznie oskarżonego o gwałt. Wbrew oczekiwaniom wszystkich mieszkańców miasteczka podejmuje się jego obrony, stając się tym samym symbolem walki z ignorancją, uprzedzeniami i rasizmem. Film nawiązuje do najważniejszych wartości w życiu człowieka widzianych i ocenianych oczami dziecka - córki adwokata Jem (Mary Badham) oraz dorosłych mieszkańców miasteczka Maycomb.
2) "Lot nad Kukułczym Gniazdem" (1975)
Obsada: Jack Nicholson, Louise Fletcher, Will Sampson, Sydney Lassick , Danny DeVito, Brad Dourif, Christopher Lloyd.
Reżyseria: Miloš Forman
Scenariusz: Bo Goldman, Lawrence Hauben
Film Miloša Formana został nagrodzony 5 Oskarami i nominowany w 4 innych kategoriach. Jest to wybitne, ponadczasowe dzieło, które musi zobaczyć każdy koneser filmów psychologicznych. Głównym bohaterem filmu jest szuler i złodziej Randle Patrick McMurphy (Jack Nicholson), który aby uniknąć więzienia symuluje chorobę psychiczną i trafia do szpitala psychiatrycznego. Szybko się przekonuje, że szpital nie jest lepszym azylem niż więzienna cela. Szpitalem rządzi despotyczna siostra Ratched (Louise Fletcher) nie przebierająca w środkach, mających zaprowadzić spokój na oddziale. McMurphy - buntownik z natury rozpoczyna więc walkę z systemem. Jest to niezwykły film, w którym szpital psychiatryczny stanowi doskonałą metaforę ludzkiego świata i praw nim rządzących, pokazując problemy ludzkiego współżycia. Film idealnie obrazuje dobre i złe cechy tkwiące w zbiorowości, stawiając pytania o granicę między normalnością a obłąkaniem.
Warte uwagi filmy psychologiczne z lat 90. XX wieku
3) "Milczenie Owiec" (1991)
Obsada: Anthony Hopkins, Jodie Foster, Ted Levine, Scott Glenn, Anthony Heald.
Reżyseria: Jonathan Demme
Scenariusz: Ted Tally
Film został uhonorowany Oscarami w pięciu kategoriach oraz wyróżniony wieloma innymi nagrodami. Scenariusz filmu skupia się na rozwiązaniu zagadki i schwytaniu seryjnego mordercy, zwanego Buffalo Billem. W tym celu agentka FBI Clarice Starling (Jodie Foster) nawiązuje kontakt z niebezpiecznym mordercą Hannibalem Lecterem (Anthony Hopkins) by pomógł jej nakreślić portret psychologiczny poszukiwanego mordercy. "Milczenie owiec" to inteligentny, trzymający w napięciu thriller psychologiczny będący fenomenalną analizą ludzkiej psychiki.
4) "Siedem" (1995)
Obsada: Morgan Freeman, Brad Pitt, Gwyneth Paltrow, Kevin Spacey, Daniel Zacapa, John Cassini.
Reżyseria: David Fincher
Scenariusz: Andrew Kevin Walker
Bohaterem filmu jest szalony morderca, który zabija swoje ofiary według klucza. Ściga go dwóch detektywów - odchodzący za kilka dni na emeryturę William Somerset (Morgan Freeman) oraz młody i pełen ideałów David Mills (Brad Pitt). Jest to to trzymający w napięciu film obnażający zepsucie współczesnego świata, w którym brakuje moralności i nie ma miejsca na chrześcijańskie nauki. Czy lekiem na zepsucie może być wiara, nadzieja i miłość, jako przeciwwaga do 7 grzechów głównych? Wszystko od nas zależy...
Współczesne filmy psychologiczne
5) "Requiem dla snu" (2000)
Obsada: Ellen Burstyn, Jared Leto, Jennifer Connelly, Marlon Wayans, Christopher McDonald.
Reżyseria: Darren Aronofsky
Scenariusz: Darren Aronofsky, Hubert Selby Jr.
"Requiem dla snu" jest kultowym filmem, skłaniającym do refleksji i sprawiający, że po jego obejrzeniu nie jesteśmy już tacy sami. Bez przysłowiowego owijania w bawełnę, pokazuje ludzkie słabości, a także podążanie za miłością i marzeniami. Mamy czterech bohaterów filmu: Harry (Jared Leto) i jego dziewczyna Marion (Jennifer Connelly), oraz jego przyjaciel Tyrone (Marlon Wayans) ze swoją matką Sara (Hellen Burstyn). Każde z nich ma swoje problemy i słabości, z którymi sobie nie radzą. Rewelacyjna projekcja funkcjonowania ludzkiej psychiki i podatności na uzależnienia różnego typu.
6) "Dzień Świra" (2002)
Obsada: Marek Kondrat, Janina Traczykówna, Andrzej Grabowski, Michał Koterski, Piotr Machalica, Joanna Sienkiewicz
Reżyseria i scenariusz: Marek Koterski
Kultowy polski film będący wspaniałą satyrą na polskie społeczeństwo, która jest wciąż aktualna. Film opowiada o Adasiu Miauczyńskim (Marek Kondrat) cierpiącego na nerwicę natręctw, która wyznacza mu rytm codziennego dnia. W "Dniu Świra" mamy nakreślone 4 portrety różnych grup społecznych - znużonej życiem inteligencji, zagorzałych katolików, feministki oraz bezrefleksyjnych robotników, które bardzo dobrze obrazują współczesne relacje międzyludzkie.
7) "Efekt Motyla" (2004)
Obsada: Ashton Kutcher, Amy Smart, Eric Stoltz, William Lee Scott, Elden Henson
Reżyseria i scenariusz: J. Mackye GruberEric Bress
Bohaterem filmu jest student psychologii Evan Treborn (Ashton Kutcher), który odkrywa swój unikalny dar umożliwiający podróże w czasie, dzięki którym może naprawiać własne błędy z przeszłości. Jednak jego działania nie przynoszą takich efektów jakby chciał. Film pokazuje, że nie warto zajmować się przyszłością, bo tracimy wówczas umiejętność cieszenia się z teraźniejszości, z tego co mamy i co nas otacza. Warty polecenia, choćby dla refleksji, które się zrodzą się po jego obejrzeniu.
8) "Czarny Łabędź" (2010)
Obsada: Natalie Portman, Mila Kunis, Vincent Cassel, Winona Ryder, Barbara Hershey
Reżyseria: Darren Aronofsky
Scenariusz: Mark Heyman, John J. McLaughlin, Andres Heinz
Film przedstawia losy baleriny Niny (Natalie Portman), która jest niezwykle ambitna i dla zdobycia roli w najsłynniejszym na świecie przedstawieniu baletowym - "Jezioro Łabędzie" jest w stanie wiele poświecić, a jej ambicje podsyca dodatkowo jej matka Erika (Barbara Hershey). Dyrektor teatru, Thomas (Vincent Cassel), chce zastąpić kimś nowym primabalerinę Beth MacIntyre (Winona Ryder). O jej rolę Nina walczy z tancerką Lily (Mila Kunis). "Czarny Łabędź" obnaża ciemną stronę baletu, w którym piękno i brzydota wzajemnie się uzupełniają dla idealnego finalnego efektu. Ponadto pokazuje obraz pędu do perfekcji mocno okupionego cierpieniem.
9) "Pokój" (2015)
Obsada: Brie Larson, Jacob Tremblay, Sean Bridgers
Reżyseria: Lenny Abrahamson
Scenariusz: Emma Donoghue
"Pokój" to bardzo emocjonujący film opowiadający o matce - Ma (Brie Larson), która została uwięziona w pokoju przez psychopatę, zwanego "Dużym Nickiem" (Sean Bridgers). Wychowuje w nim 5-letniego syna Jacka (Jacob Tremblay), który nie zna świata poza tym pokojem. Historia wstrząsająca i skłaniająca do refleksji. Pokazująca nie tylko siłę nieograniczonej miłości matki do dziecka, ale również wnikliwą analizą osób przetrzymywanych wbrew ich woli. Niezwykle wciągający i bardzo dobrze zagrany film.
10) Trzy billboardy za Ebbing, Missouri (2017)
Obsada: Frances McDormand, Woody Harrelson, Sam Rockwell, Peter Dinklage, Lucas Hedges, Abbie Cornish
Reżyseria i scenariusz: Martin McDonagh
Świetna kreacje aktorskie i dobrze pokazana historia o bólu, pustce a także nadziei. Film ukazujący dramat matki Mildred Hayes (Frances McDormand), której córka została zamordowana, a sprawca mimo, że upłynęło już kilka miesięcy wciąż jest na wolności. Zdeterminowana Mildred postanawia wynająć trzy billboardy na drodze do miasteczka, na których zamieszcza powakacyjny przekaz uderzający w szeryfa Williama Willoughby’ego. Działanie to wywołuje lawinę tragicznych wydarzeń. Z całą pewnością film godny polecenia nie tylko ze względu na świetną kreacje aktorskie, ale również z uwagi na dobrze pokazaną historię o bólu, pustce a także nadziei.