Pojęcie utopii dość często jest używane w codziennym życiu podczas dyskusji o świecie idealnym. Rzadziej korzysta się ze sformułowania dystopia, będącego przeciwieństwem utopii. Co warto wiedzieć o dystopii i jakie filmy oraz seriale lepiej pozwolą zapoznać się z tematem?
Dystopia
Dystopia przeważnie jest używana jako określenie mrocznej wizji przyszłości, gdzie ludzkie życie jest czystym koszmarem. W filmach i literaturze często jest łączona z cyberpunkiem i fikcją naukową.
Najczęściej jednak wizja przyszłości sprowadza się do dwóch wariantów:
- ludzkość zdominowana przez sztuczną inteligencję
- ludzkość żyjąca w skrajnej nędzy i w brutalnym świecie, gdzie wygodne życie prowadzą tylko nieliczni rządzący.
Dystopia w kontekście technologicznym
W znacznej większości przypadków, w dystopijnych wizjach twórców i artystów, ludzkość zostaje zepchnięta na skraj istnienia w wyniku rozwoju technologicznego. Taki stan rzeczy może rozwinąć się za sprawą sztucznej inteligencji lub korporacji rządzących stechnicyzowanym światem. W tym przypadku nieodłącznym elementem dystopii jest szybki rozwój technologiczny. Opowiada ona o negatywnych skutkach rozwoju sztucznej inteligencji, maszyn i urządzeń technicznych.
W teorii takie rozwiązania mają pomóc ludzkości poprzez chociażby takie udogodnienia jak:
- mechaniczne wszczepy poprawiające sprawność i możliwości ciała
- przedłużenie życia
- przeniesienie życia do maszyny (nieśmiertelność)
- wyeliminowanie problemu chorób na świecie
Dystopia jednak zawsze zakłada, że górę weźmie mroczna strona ludzkiej natury lub wybuchnie bunt maszyn. W obu tych przypadkach rozwój technologiczny doprowadzi do upadku człowieka. Ludzie funkcjonujący w takim świecie ulegają rozkładowi moralnemu. Osoby z dostępem do nowoczesnej technologii zaczynają być wpływowe i sterować światem, przy czym żyją w przepychu i bogactwie. Wszyscy pozostali znajdują się na skraju nędzy, a ich życie praktycznie nie należy do nich.
W powieściach, filmach i grach obraz dystopii jest malowany mrocznymi barwami, które wprowadzają w pesymistyczny nastrój. Całość podkreślona jest przez wulgarny język uwypuklający problemy osób znajdujących się najniżej w hierarchii (czyli przeciętnych ludzi).
Drugą możliwością jest zawładnięcie światem przez sztuczną inteligencję. Mogą to być osobne maszyny, które zdominują człowieka i będą stanowić osobny, niezależny byt. Inną możliwością jest scalenie sztucznej inteligencji z ludzkim umysłem i ciałem, czyli powstanie cyborgów i androidów.
Dystopia w kontekście rozwoju społeczeństwa
W tym przypadku dystopijne wizje przyszłości nie skupiają się na technologii, ale na samym człowieku. Nie od dzisiaj wiadomo, że najgorszym problemem ludzi może być właśnie ludzkość. Zwyczajni ludzie przeważnie nie mają wiele do powiedzenia i nie mają wpływu na rozwój wydarzeń. Z kolei osoby bogate i wpływowe mogą wiele zmienić. Niestety niekoniecznie na lepsze. Do tego rodzaju dystopii może prowadzić, na przykład, rygorystyczna kontrola państwowa.
Chociaż takie postępowania zawsze usprawiedliwia się myślą o rozwoju społeczeństwa i bezpieczeństwie, to w rzeczywistości wszystko sprowadza się do całkowitej kontroli. W tym przypadku totalitaryzm prowadzi do ograniczenia wolności człowieka, co przekłada się na zmniejszenie poziomu szczęścia i bezpieczeństwa, a także uniemożliwia się dalszy rozwój. W tym przypadku również następuje powolny rozkład moralny. Ograniczona wolność, brak możliwości i ogólnopanująca bieda mogą prowadzić do różnych wariantów społecznych. W dystopijnych wizjach przyszłości zazwyczaj jest to skrajny głód, brutalność, zanik sumienia, moralności i uczuć.
Dystopia w filmach i serialach
Warto również zaznaczyć, że dystopia w niektórych przypadkach może być bardzo podobna do utopii. Różnica jednak jest znaczna. Pozornie idealne życie może być koszmarem, w którym ludzie pozbawieni są wolnej woli lub żyją w ciągłym strachu, przez co starają się dostosowywać do ściśle określonych zasad. Można lepiej zapoznać się z tematem dystopii i poznać różne jej warianty podczas seansów telewizyjnych. Na popularnych platformach streamingowych znajdują się interesujące seriale i filmy dystopijne, na które szczególnie warto zwrócić uwagę.
Dystopijny świat został pięknie ukazany w takich produkcjach jak "Wszechwiedzący", "Czarne lustro", "Wychowane przez Wilki", "Orphan Black", "Nowy Wspaniały Świat", "Maniac", "Snowpiercer" czy "3%". Są to różne warianty dystopijnej przyszłości, które skutecznie ostrzegają przed rozmaitymi problemami widocznymi w rzeczywistym świecie i skłaniają do myślenia.